Tο λιμάνι του Πειραιά έπαιξε κομβικό ρόλο στην έλευση των προσφύγων. Ως μεγαλύτερο λιμάνι του λεκανοπεδίου δέχτηκε πολλά πλοία που μετέφεραν πρόσφυγες αλλά και αιχμαλώτους. Από εδώ όμως διαπεραιώθηκαν και αιχμάλωτοι ή τραυματίες Τούρκοι, που απελάθηκαν. Εδώ, αποβιβάστηκε η επαναστατική κυβέρνηση του Πλαστήρα και του Γονατά και ανέβηκε έφιππη στο κέντρο της Αθήνας. Εδώ, τέλος, κατέφθαναν οι προμήθειες του Ερυθρού Σταυρού και των άλλων φιλανθρωπικών οργανώσεων που προσπαθούσαν να ανακουφίσουν τους πρόσφυγες.

Όταν οι πρώτοι πρόσφυγες έφτασαν στο λιμάνι, στην ακτή Μιαούλη ήταν παραταγμένα πυροβόλα σε κυλίβαντες, έτοιμα να μεταφερθούν στο μέτωπο, που είχε σπάσει προ πολλού. Οι πρόσφυγες αποβιβάζονταν στην ακτή Τζελέπη. Πολύωρη ταλαιπωρία τους περίμενε, καθώς το ελληνικό κράτος δεν είχε αντιληφθεί εξαρχής ότι επρόκειτο για ανθρώπους κυνηγημένους και τους αντιμετώπιζε σαν οθωμανούς υπηκόους που έρχονταν σε καιρό ειρήνης: τους ζητούσαν διαβατήρια και τους έβαζαν να πληρώσουν φόρο για τα τιμαλφή τους. Στο λοιμοκαθαρτήριο του λιμανιού, στη μικρή νησίδα του Αγίου Γεωργίου, παρέμεναν όσοι έπασχαν από λοιμώδη νοσήματα ή ήταν απλά εξαντλημένοι από το πολυήμερο ταξίδι. Όμως μέσα στον απότομο όγκο της άφιξης τόσων ανθρώπων, η διατυπώσεις δεν ήταν πάντα εύκολο να γίνουν εγκαίρως. Έτσι, πολλοί πρόσφυγες εγκλωβίστηκαν στο λοιμοκαθαρτήριο για μήνες, ενώ άλλοι, από πιο εύπορες οικογένειες, πλήρωναν για να μπορέσουν να αποδεσμευτούν μια ώρα αρχύτερα.

Όσοι περνούσαν τις τελωνειακές διατυπώσεις προσπαθούσαν να στεγαστούν όπως-όπως σε σκηνές φτιαγμένες από κουρελούδες και τσουβάλια. Όλοι οι ελεύθεροι χώροι γύρω από το λιμάνι καταλήφθηκαν: ο Τινάνειος Κήπος, το προαύλιο του Αγίου Νικολάου, η Πλατεία Καραϊσκάκη, η ακτή Θεμιστοκλέους, η Ηετειώνια πύλη. Το Δημοτικό Θέατρο παραχωρήθηκε για τη στέγαση γυναικόπαιδων και ορφανών. Τα σχολεία δεν άνοιξαν τη χρονιά εκείνη, καθώς μετατράπηκαν σε κέντρα καταγραφής και υποδοχής προσφύγων. Από το σταθμό του ΗΣΑΠ οι πρόσφυγες ανέβαιναν με τον Ηλεκτρικό προς το κέντρο της Αθήνας, αναζητώντας συγγενείς και προσωρινή εργασία στην Ομόνοια, τη Σταδίου και το Σύνταγμα. Από το σταθμό Λαρίσης, όπως ονομαζόταν ο σταθμός των τραίνων κοντά στον Άγιο Διονύσιο, έφευγαν κι άλλοι πρόσφυγες για την επαρχία, μήπως κι εκεί είχαν καλύτερη τύχη. Βέβαια, και ο ίδιος ο σταθμός έγινε τόπος προσωρινής εγκατάστασης προσφύγων, όπως έγινε και ο Άγιος Διονύσιος, κι ακόμα και το παλιό νεκροταφείο. Οι αποθήκες του λιμανιού, όσες δεν χρησιμοποιήθηκαν για τις προμήθειες που συγκέντρωναν οι έρανοι του εξωτερικού, πρόσφυγες στέγασαν κι αυτές. Η τοπική εφημερίδα του Πειραια, ο Χρονογράφος, φιλοξενεί καθημερινά αγγελίες προσφύγων που ψάχνουν τους ανθρώπους τους, καθώςκαι άρθρα για τις συνθήκες διαβίωσης των προσφύγων, τα προβλήματα υγιεινής, τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες.

Σταδιακά, οι σκηνές έδωσαν τη θέση τους σε αυτοσχέδιες παράγκες: στην ακτή Ξαβερίου, στο Μικρολίμανο, στις παρυφές του Χατζηκυριάκειου προσφυγικές παράγκες δομήθηκαν όπως-όπως. Η σκεπαστή αγορά του Καραϊσκάκη μετατράπηκε σε μια παραγκούπολη, που στέγασε κυρίως επαγγελματικές δραστηριότητες των προσφύγων. Από την άλλη μεριά του λιμανιού, προς τη Δραπετσώνα και το Κερατσίνι, απλώθηκαν κι εκεί παραγκουπόλεις, χωρίς να έχει προηγηθεί κανένας σχεδιασμός. Όμως το λιμάνι και οι πρώτες βιομηχανικές εγκαταστάσεις που λειτουργούσαν εκεί πρόσφεραν άμεσες δυνατότητες για εργασία στους πρόσφυγες που ήταν διατεθειμένοι να δουλέψουν με χαμηλά ημερομίσθια. Στην πρώιμη αυτή βιομηχανική ζώνη βρήκαν επίσης θέση οι επιχειρήσεις των πιο εύπορων μικρασιατών, που μπορούσαν με τη σειρά τους να αξιοποιήσουν την προσφορά εργατικού δυναμικού. Χαρακτηριστική περίπτωση, οι Μύλοι του Αγίου Γεωργίου στο ομώνυμο λιμανάκι του Κερατσινίου, εργοστάσιο μικρασιάτη επιχειρηματία που απορρόφησε πρόσφυγες εργάτες για να καλύψει τις αυξημένες ανάγκες σε βασικά είδη διατροφής, όπως το αλεύρι.

Στα χρόνια μετά την εγκατάσταση, γύρω από τον Πειραιά αναπτύχθηκαν κι άλλες προσφυγουπόλεις, όπως τα Σφαγεία του Μοσχάτου, ο Απόλλωνας, ο Ταύρος, η Νίκαια, ο Κορυδαλλός, το Πέραμα. Το 1928 οι συνοικίες αυτές στήριξαν τον Βενιζέλο και το 1934 έγιναν αυτόνομοι δήμοι με το μέρος, πάντοτε, των δυνάμεων της προόδου και της εργασίας.